Fundacja rodzinna

  

Minione Święto Wszystkich Świętych oraz nadchodzące święta Bożego Narodzenia skłaniają do refleksji nad przyszłością rodziny, zabezpieczeniem jej interesów oraz uporządkowaniem kwestii związanych z majątkiem. Fundacja rodzinna jest rozwiązaniem, które umożliwia skuteczne zarządzanie aktywami i zapewnia ochronę finansową dla bliskich. Ustawienie odpowiednich zasad, odzwierciedlających wolę fundatora, może stanowić solidną podstawę dla przyszłych pokoleń. Instytucję fundacji rodzinnej przybliża Agnieszka Zamaro-Wiśniewska, zajmującą się zagadnieniami prawno-podatkowymi fundacji rodzinnych w Zamaro Tax & Accounting sp. z o.o. 

Załóżmy, że mamy do czynienia z taką oto sytuacją. Pewien przedsiębiorca prowadzi dobrze prosperującą firmę w formie spółki z o.o., a dodatkowo wynajmuje prywatnie lokale mieszkalne i użytkowe. Ma troje dzieci, ale każde z nich jest w różnym wieku, o różnych zainteresowaniach i nie wiadomo czy będą one chciały kontynuować budowanie rodzinnego majątku. Przedsiębiorca obawia się więc, że po swojej śmierci może dojść do sporów między nimi, a w najgorszym razie do sprzedaży lub rozczłonkowania całego dorobku. Jak może ochronić firmę, majątek i żonę przed rozpadem więzi rodzinnych? 

Rozumiem te obawy. Często zdarza się, że przedsiębiorcy zastanawiają się, jak zapewnić trwałość swojej firmy, szczególnie gdy nie są pewni, czy dzieci będą chciały ją dalej rozwijać. W takiej sytuacji warto rozważyć alternatywne formy sukcesji, które pomogą zabezpieczyć rodzinny majątek i ochronić relacje. Jednym z takich rozwiązań jest fundacja rodzinna, coraz bardziej popularna w Polsce jako struktura do zarządzania majątkiem, która jednocześnie przynosi liczne korzyści podatkowe. 

Czy może mianować jedno z dzieci sukcesorem, osobą odpowiedzialną za firmę, aby zapewnić jej kontynuację? Czy to korzystne? 

Mianowanie jednego dziecka sukcesorem to jedna z możliwości. To może zadziałać, jeśli jedno z dzieci rzeczywiście ma pasję i umiejętności potrzebne do zarządzania firmą, a pozostałe dzieci zgadzają się na taki układ. Jednak takie rozwiązanie ma pewne wady. Pozostali spadkobiercy mogą poczuć się pominięci lub niesprawiedliwie potraktowani, co nierzadko prowadzi do konfliktów. Mogą też zażądać spłaty swojej części, choćby w postaci zachowku, co będzie wyzwaniem dla sukcesora. Fundacja rodzinna jest tu znacznie bardziej elastyczna, bo zamiast przejmowania majątku przez jedno dziecko, możliwe jest ustanowienie fundacji jako stałego podmiotu zarządzającego całym majątkiem. 

Jakie korzyści daje fundacja rodzinna w porównaniu do sukcesji? 

Fundacja rodzinna umożliwia zarządzanie majątkiem zgodnie z wolą fundatora i tworzy struktury chroniące dorobek przed rozdrobnieniem i sporami. W przeciwieństwie do spadkobrania, w którym majątek często podlega podziałowi, fundacja działa na zasadzie jedności majątku. Dzięki temu istnieje mniejsze ryzyko, że firma lub nieruchomości będą podzielone czy sprzedane. Jedną z najważniejszych korzyści jest to, że fundator może ustalić zasady przekazywania majątku, a także określić, jakie cele ma realizować fundacja. Dzieci mogą być beneficjentami fundacji, otrzymywać wsparcie finansowe lub inne świadczenia, ale nie będą jej właścicielami. Fundacja pozostaje stabilnym podmiotem zarządzanym zgodnie ze statutem, a firma jest zabezpieczona przed niechcianą sprzedażą czy wpływem decyzji jednego z dzieci, co w klasycznej sukcesji może być trudne do osiągnięcia. 

A czy można ustawić warunki wypłaty środków dla beneficjentów, np. uzależniając je od uzyskania określonego wykształcenia? 

Tak, fundacja rodzinna daje dużą swobodę w określaniu warunków wypłat. Można ustalić, że środki będą przekazywane dopiero po spełnieniu określonych wymagań, takich jak uzyskanie wykształcenia, podjęcie pracy czy osiągnięcie pewnego wieku. W statucie można dokładnie zapisać te zasady, co pozwala mieć pewność, że wypłaty będą wspierać rozwój i odpowiedzialne podejście do majątku. 

Czy fundacja rodzinna może także chronić interesy członków rodziny? 

Tak, fundacja rodzinna pozwala wskazać jako beneficjentów nie tylko dzieci, ale też żonę lub partnera. Co ważne, fundacja może zabezpieczać także interesy partnerów – zarówno osób żyjących w związkach nieformalnych, jak i tych samej płci. To elastyczna struktura, która dostosowuje przekazywanie majątku do indywidualnych potrzeb rodziny, eliminując przy tym konieczność podziału majątku i związane z tym ryzyka podatkowe. 

Czy takie rozwiązanie może obejmować też posiadane nieruchomości? Np. takie, które są wynajmowane prywatnie i przynoszące stałe dochody? Czy fundacja rodzinna to dobre miejsce na ten majątek? 

Fundacja rodzinna jest idealnym miejscem na zarządzanie nieruchomościami, szczególnie gdy mówimy o stałym wynajmie mieszkań lub lokali użytkowych. W Polsce fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą w ograniczonym zakresie – jedną z dopuszczalnych działalności jest właśnie wynajem nieruchomości. Dochody z najmu generowane przez fundację można przeznaczyć na świadczenia dla beneficjentów, co pozwala na zachowanie nieruchomości jako majątku, przynoszącego długoterminowe zyski. Dodatkowo zabezpiecza to nieruchomości przed ewentualnym podziałem lub sprzedażą przez spadkobierców. 

Czy fundator będzie mógł korzystać z majątku fundacji, przykładowo mieszkać w jej nieruchomości, otrzymywać środki na bieżące utrzymanie czy finansować wakacje z funduszy fundacji? 

Fundacja rodzinna pozwala na jednoczesne bycie fundatorem i beneficjentem, co oznacza możliwość korzystania z jej majątku zgodnie ze statutem. Fundacja może zapewnić środki na bieżące utrzymanie, finansowanie wakacji czy udostępnić nieruchomość do zamieszkania. Trzeba jednak pamiętać, że niektóre świadczenia mogą być opodatkowane PIT, zwykle w wysokości 15%. Dla najbliższej rodziny fundatora (tzw. grupa zerowa) istnieje możliwość zwolnienia z PIT, co dodatkowo pozwala zoptymalizować koszty. 

Jakie są najważniejsze wady takiej struktury, o których warto wiedzieć? 

Fundacja rodzinna ma swoje ograniczenia. Przede wszystkim nie każda działalność gospodarcza jest dozwolona – fundacja nie może prowadzić np. działalności handlowej ani produkcyjnej, więc wszystkie operacje muszą być dostosowane do określonego zakresu działalności. Inną kwestią jest konieczność ścisłego monitorowania rozrachunków i zgodności z przepisami, co może być bardziej skomplikowane, niż prowadzenie księgowości w spółce z o.o. W Polsce fundacja rodzinna podlega obowiązkowi składania sprawozdań finansowych, nawet jeśli fundacja jest jeszcze w organizacji, czyli nie została wpisana do rejestru. Zbliżający się termin składania sprawozdań na 31 marca 2025 roku wymaga zapewnienia obsługi księgowej i odpowiedniego przygotowania. 

Czy w takim razie przy fundacji rodzinnej potrzebne jest dodatkowe wsparcie? Na czym polega ta specyficzna księgowość? 

Prowadzenie księgowości w fundacji rodzinnej jest bardziej wymagające niż w spółce. Trzeba ewidencjonować przychody i koszty zgodnie z rodzajami działalności – działalnością statutową, ustawową i pozaustawową. Szczególnie ważne jest też prowadzenie ewidencji świadczeń dla beneficjentów, ponieważ wypłaty mogą podlegać różnym stawkom podatkowym, zależnie od pokrewieństwa. Dodatkowo fundacja musi przechodzić audyty i posiadać plan kont umożliwiający odpowiednią klasyfikację przychodów i kosztów, co pozwala na zoptymalizowanie obowiązków podatkowych. Przy dużych majątkach i skomplikowanej strukturze rodzinnej doradca, który rozumie specyfikę fundacji rodzinnych, jest kluczowy, by zapewnić płynność działań i zgodność z przepisami. 

Jakie kroki warto podjąć przed założeniem fundacji? 

Warto zacząć od opracowania statutu fundacji, ustalenia celów i struktury, w tym zasad wypłat świadczeń. Kolejnym krokiem jest zapewnienie obsługi księgowej oraz planowanie strategii podatkowej. Kluczowe będą decyzje, jak fundacja ma funkcjonować w długiej perspektywie. Warto zastanowić się, czy zarządzać nią będzie ktoś z rodziny, czy też powierzyć zarządzanie specjalistom. Dzięki temu fundacja będzie mogła działać niezależnie od osobistych relacji między członkami rodziny, co minimalizuje ryzyko konfliktów i zapewnia ciągłość zarządzania. Warto również rozważyć stworzenie tzw. konstytucji rodzinnej, czyli dokumentu, który określi zasady współpracy i odpowiedzialności poszczególnych członków rodziny wobec fundacji. W konstytucji można zapisać, jaką rolę mają pełnić dzieci, jakie obowiązki będą miały względem fundacji, a także ustalić, w jakich sytuacjach będą mogły korzystać z jej zasobów. Takie rozwiązanie może pomóc w uniknięciu sporów i zapewnić, że cele fundacji będą realizowane zgodnie z intencją fundatora. 

Czy to rozwiązanie będzie łatwe do modyfikacji, jeśli dzieci fundatora w przyszłości zechcą zaangażować się w fundację? 

Fundacja rodzinna jest elastycznym rozwiązaniem, które można dostosować do aktualnych potrzeb rodziny. Statut może określać zasady angażowania dzieci, pozwalając im pełnić role doradcze, nadzorcze lub zarządcze, jeśli wyrażą taką chęć. Co ważne, zasady działania fundacji można modyfikować w przyszłości, by odpowiadały realnym potrzebom i zmianom w rodzinie. Fundacja rodzinna to struktura zaprojektowana z myślą o długoterminowym zarządzaniu, ale jednocześnie na tyle elastyczna, by przystosowywać się do ewoluujących warunków. Fundacja nie tylko zabezpiecza majątek, ale również chroni więzi rodzinne i pomaga budować stabilną przyszłość dla kolejnych pokoleń. 

A jeśli w przyszłości zostanie podjęta decyzja o zlikwidowaniu fundacji? Jakie będą jej konsekwencje podatkowe? Czy trzeba będzie zapłacić podatek od wniesionego majątku, czy tylko od tego, który został wypracowany w trakcie działalności? 

W przypadku likwidacji fundacji rodzinnej podatek CIT w wysokości 15% jest naliczany od wartości majątku przekazywanego z fundacji, ale opodatkowaniu podlega jedynie wzrost wartości majątku, wypracowany podczas działalności fundacji. To oznacza, że pierwotny majątek wniesiony przez fundatora nie jest obciążony podatkiem. Dodatkowo, jeśli majątek trafia do fundatora lub najbliższych członków rodziny (grupa zerowa), nie ma obowiązku zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT), co minimalizuje koszty likwidacji. Dla innych beneficjentów stawka PIT wynosi maksymalnie 15%. 

Fundacja rodzinna to naprawdę doskonałe rozwiązanie, które przynosi korzyści nie tylko podatkowe, ale również zapewnia stabilność i porządek w zarządzaniu majątkiem na długie lata. 

Biuro rachunkowe w Szczecinie – fundacja rodzinna

 Wszystkie sprawy dotyczące fundacji rodzinnej oraz prowadzeniu spółek  z o.o. powierz nam – zamaro.tax – biuro rachunkowe Szczecin – nam można zaufać.